Wat is de energiebesparingsplicht?
De energiebesparingsplicht is een wettelijke verplichting die voortvloeit uit de Wet milieubeheer. Deze regelgeving verplicht bedrijven en instellingen om energiebesparende maatregelen te nemen die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend. De verplichting bestaat al sinds 1993, maar is de afgelopen jaren aanzienlijk aangescherpt om de Nederlandse klimaatdoelstellingen te halen.
Het hoofddoel van de overheid met deze plicht is het verminderen van het energieverbruik in de zakelijke sector en daarmee de CO₂-uitstoot te beperken. Nederland heeft zich immers gecommitteerd aan internationale klimaatafspraken en de energiebesparingsplicht is een belangrijk instrument om deze doelstellingen te behalen.
In dit kader zijn er twee belangrijke termen die u moet kennen. De ’terugverdientijd’ is de periode waarbinnen de investering in een energiebesparende maatregel wordt terugverdiend door de besparingen op energiekosten. Maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder zijn verplicht. ‘Erkende maatregelen’ zijn door de overheid vastgestelde specifieke maatregelen per branche die bedrijven moeten implementeren als ze van toepassing zijn op hun situatie.
Welke bedrijven vallen onder de energiebesparingsplicht?
De energiebesparingsplicht geldt voor bedrijven en instellingen die jaarlijks 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m³ aardgas of meer verbruiken. Dit komt ongeveer overeen met een jaarlijkse energierekening van €25.000 of meer. Het gaat hierbij om het totale energieverbruik van alle vestigingen samen die onder één inrichting vallen in het kader van de Wet milieubeheer.
Onder de plicht vallen diverse bedrijfscategorieën zoals kantoren, zorginstellingen, onderwijsinstellingen, datacenters, supermarkten, hotels, restaurants en productiebedrijven. Ter illustratie: een gemiddeld kantoor met ongeveer 50 werknemers, een middelgroot restaurant, een school met 500 leerlingen of een klein productiebedrijf komen al snel boven deze grenzen uit.
Er zijn echter enkele uitzonderingen op de regel. Bedrijven die vallen onder het Europese Emissiehandelssysteem (EU ETS), zoals grote industriële installaties, zijn vrijgesteld. Ook bedrijven die deelnemen aan de Meerjarenafspraken energie-efficiëntie (MJA) hebben onder bepaalde voorwaarden vrijstelling. Daarnaast zijn tijdelijke bouwplaatsen, particuliere huishoudens en zeer kleine bedrijven uitgezonderd.
Welke verplichtingen brengt de energiebesparingsplicht met zich mee?
De kernverplichting is het nemen van alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. Daarnaast is er sinds 2019 de informatieplicht RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland). Deze verplicht bedrijven om te rapporteren welke energiebesparende maatregelen zij hebben genomen. Deze rapportage moet elke vier jaar worden ingediend via het eLoket van de RVO.
Voor verschillende branches heeft de overheid Erkende Maatregelenlijsten (EML) opgesteld. Deze lijsten bevatten specifieke maatregelen die typisch een terugverdientijd hebben van vijf jaar of minder. Er zijn 19 verschillende EML’s, bijvoorbeeld voor kantoren, zorginstellingen, onderwijsinstellingen, sportaccommodaties en verschillende industriesectoren. De toepassing van de EML maakt het voor bedrijven eenvoudiger om aan de energiebesparingsplicht te voldoen.
De deadlines voor het voldoen aan de energiebesparingsplicht zijn strikt. Vanaf het moment dat uw bedrijf boven de verbruiksgrens komt, heeft u één jaar de tijd om aan de verplichting te voldoen. Voor de informatieplicht RVO moeten de rapportages elke vier jaar worden ingediend, waarbij de laatste deadline voor veel bedrijven op 1 december 2023 lag.
Hoe voldoet u aan de energiebesparingsplicht?
Om aan de energiebesparingsplicht te voldoen, kunt u het beste een stappenplan volgen. Begin met het uitvoeren van een besparingsonderzoek om inzicht te krijgen in uw huidige energieverbruik en de mogelijke besparingsmaatregelen. Dit onderzoek brengt in kaart welke maatregelen relevant zijn voor uw situatie en wat de verwachte terugverdientijd is.
Vervolgens identificeert u alle maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. U kunt hierbij gebruikmaken van de erkende maatregelenlijsten voor uw branche. Voor maatregelen die niet op deze lijsten staan, zult u zelf de terugverdientijd moeten berekenen of laten berekenen.
Ten slotte implementeert u alle geïdentificeerde maatregelen en rapporteert u deze via het eLoket van de RVO. Houd er rekening mee dat u na het nemen van de maatregelen nog steeds onder de energiebesparingsplicht valt. Bij toekomstige energiebesparende innovaties met een terugverdientijd van vijf jaar of minder, bent u weer verplicht deze toe te passen.
Wat zijn de kosten en baten van energiebesparende maatregelen?
De kosten voor energiebesparende maatregelen variëren sterk, maar leveren vrijwel altijd een positief rendement op. Eenvoudige maatregelen zoals het installeren van LED-verlichting kosten voor een gemiddeld kantoor ongeveer €5.000 tot €15.000, maar kunnen jaarlijks €3.000 tot €5.000 aan energiekosten besparen. De terugverdientijd ligt dan tussen de één en vier jaar.
Voor grootschaligere maatregelen zoals het installeren van een energiebesparend ventilatiesysteem of warmteterugwinning zijn de investeringen hoger (€20.000 tot €50.000), maar ook de besparingen zijn aanzienlijk, waardoor de terugverdientijd binnen de vijf jaar blijft. Isolatiemaatregelen behoren vaak tot de meest rendabele investeringen, met terugverdientijden van soms minder dan drie jaar.
Er zijn bovendien diverse subsidies en fiscale voordelen beschikbaar die de investering aantrekkelijker maken. De Energie-investeringsaftrek (EIA) geeft bijvoorbeeld een belastingvoordeel van 45,5% op de investeringskosten. Daarnaast zijn er specifieke subsidies zoals de ISDE voor hernieuwbare energie en de SVM voor verduurzaming van maatschappelijk vastgoed.
Wat gebeurt er als u niet voldoet aan de energiebesparingsplicht?
De handhaving van de energiebesparingsplicht ligt bij de omgevingsdiensten, die namens gemeenten en provincies toezicht houden op de naleving. Bij niet-naleving kan de omgevingsdienst eerst een waarschuwing geven, gevolgd door een last onder dwangsom als er geen actie wordt ondernomen.
De boetes kunnen aanzienlijk zijn en oplopen tot duizenden euro’s per overtreding. In extreme gevallen kan zelfs worden overgegaan tot tijdelijke sluiting van het bedrijf. Daarnaast wordt niet-naleving steeds vaker publiekelijk gemaakt, wat reputatieschade kan veroorzaken.
Wanneer een inspectie wordt aangekondigd, is het belangrijk om alle documentatie over genomen energiebesparende maatregelen klaar te hebben. Dit omvat zowel de rapportages aan de RVO als interne documentatie over uitgevoerde maatregelen. Bereid u goed voor en overweeg professionele ondersteuning als u twijfelt of u volledig aan de verplichtingen voldoet.
Veelgestelde vragen over de energiebesparingsplicht
Hoe berekent u uw energieverbruik? U kunt uw energieverbruik berekenen door de jaarlijkse afrekeningen van uw energieleverancier te raadplegen. Tel hierbij alle locaties op die onder dezelfde inrichting vallen. Bij twijfel kunt u contact opnemen met uw omgevingsdienst.
Wat als u net boven of onder de grens zit? Als uw verbruik fluctueert rond de grenswaarden, is het raadzaam om toch aan de energiebesparingsplicht te voldoen. Het brengt namelijk kostenbesparingen met zich mee en bij toekomstige groei komt u waarschijnlijk alsnog boven de grens.
Hoe verhoudt de energiebesparingsplicht zich tot de EED-audit? Grotere bedrijven (>250 fte of jaaromzet >€50 miljoen) moeten naast de energiebesparingsplicht ook voldoen aan de EED-auditplicht. De EED-audit is uitgebreider maar overlapt deels met de energiebesparingsplicht. Door aan de EED-auditplicht te voldoen, voldoet u automatisch aan de informatieplicht van de energiebesparingsplicht.
Geldt de plicht ook voor huurders? Ja, de energiebesparingsplicht geldt voor de gebruiker van het pand. Als huurder bent u verantwoordelijk voor maatregelen die binnen uw invloedssfeer liggen. Voor gebouwgebonden maatregelen zoals isolatie is afstemming met de verhuurder nodig.
Toekomstige ontwikkelingen in de energiewetgeving
De energiewetgeving in Nederland wordt steeds strenger in lijn met de Europese Green Deal en het Klimaatakkoord. Naar verwachting zullen de eisen voor energiebesparing de komende jaren verder worden aangescherpt. Ook is het mogelijk dat de drempelwaarden voor het energieverbruik worden verlaagd, waardoor meer bedrijven onder de verplichting zullen vallen.
De Europese Energie-Efficiëntie Richtlijn (EED) wordt momenteel herzien, wat mogelijk leidt tot nieuwe verplichtingen voor bedrijven. Daarnaast wordt de informatieplicht RVO mogelijk uitgebreid met aanvullende rapportageverplichtingen over CO₂-reductie.
Bedrijven doen er goed aan om nu al verder te gaan dan alleen de verplichte maatregelen. Door te investeren in vergaande energiebesparing en duurzame energieopwekking bent u voorbereid op toekomstige wetgeving en bespaart u op de lange termijn kosten. Bij Energy-Check helpen we u graag om deze toekomstige ontwikkelingen voor te blijven. Neem contact met ons op voor meer informatie over hoe wij u kunnen ondersteunen.